Na omawiane w poprzedniej części kino niemieckie wpływ miała wojna, w Skandynawii natomiast panował wówczas spokój, który udzielił się także produkowanym filmom. Kino szwedzkie w pierwszym okresie swego istnienia zasłynęło dzięki tworzeniu dzieł w oparciu o literackie adaptacje (zwłaszcza powieści Selmy Lagerlöf), w których bohaterowie zmagają się z nieprzewidywalnymi żywiołami przyrody północy.
Styl skandynawskiego kina wykreowany został przez dwóch wiodących filmowców: Victora Sjöströma i Mauritza Stillera. Polegał on na zachowaniu autentyzmu w prezentacji miejsca akcji, konfrontacji obrazu natury z przeżyciami bohatera, którego los opierał się na moralitetowej walce dobra ze złem oraz na oddaniu romantycznej, mistycznej wizji świata. To właśnie Szwedzi odkryli dla kina przyrodę, która nie była jedynie tłem dla zdarzeń, była niejako aktorem mającym swój znaczący wpływ na przebieg akcji. Z tego też powodu akcja nie mogła dziać się w studiu ze sztucznymi, malowanymi dekoracjami udającymi naturę, ale w plenerze, z całą surowością północnego klimatu. Szwedzcy twórcy odkryli dla filmu śnieżyce, wichury, pustkowia, przepaście, które stały się najgroźniejszymi przeciwnikami człowieka.
Sjöström był zarówno aktorem, jak i reżyserem, grał pierwszoplanowe role w swoich filmach i w filmach Stillera. Z ważniejszych filmów reżysera należy wspomnieć o Terje Vigen (1916, adaptacja poematu H. Ibsena); Banitach (1917, film opowiada o parze zakochanych, którzy uciekli przed nieakceptującymi ich miłości ludźmi w zaśnieżone góry, w których nie udało im się przetrwać); Wózek widmo (znany też jakoFurman śmierci, 1920, historia ojca rodziny, alkoholika, w której sen przeplata się z jawą, co osiągnięto dzięki zastosowaniu zdjęć nakładanych: dwa obrazy naświetlone są na tej samej taśmie, a życie bohatera pokazane jest w wielu retrospekcjach, czyli przywołaniach wcześniejszych wydarzeń; istotna w tym filmie była praca operatora, który wykorzystał półmrok w celu uzyskania „widmowego” nastroju).
Wózek widmo (znany też jako Furman śmierci, 1920)
Pod koniec swej kariery twórca zrezygnował z reżyserii, poświęcając się wyłącznie aktorstwu (patronował debiutowi Ingmara Bergmana; tuż przed śmiercią stworzył wspaniałą kreację profesora Borga w filmie Bergmana Tam, gdzie rosną poziomki).
Stiller w przeciwieństwie do Sjöströma szybko porzucił aktorstwo na rzecz reżyserii. W swej twórczości wzorował się początkowo na komedii salonowej i melodramacie, z czasem jednak podobnie jak jego konkurent zwrócił się ku adaptacjom powieści pisarki Lagerlöf, poświęconym nordyckiej naturze (Skarb rodu Arne, 1919; Stare zamczysko, 1922; Gdy zmysły grają, 1924 – w tym filmie zadebiutowała Greta Garbo).
Kino szwedzkie po krótkim okresie rozkwitu sygnowanym nazwiskami Sjöströma i Stillera, zasłynęło ponownie twórczością Ingmara Bergmana tuż po drugiej wojnie światowej.
Filmowe zajęcia praktyczne
1. Przed Wami tym razem wielkie wyzwanie: wyreżyserujcie wspólnie z dzieckiem filmik w plenerze w czasie niesprzyjającej aury, z którą musicie walczyć, by na przykład gdzieś dotrzeć. Wymyślcie jakąś historię jeszcze w domu lub improwizujcie, walcząc z żywiołem. Czy jest to dla nas równy przeciwnik? Wskażcie dziecku na konieczność tworzenia przez ludzi różnych zabezpieczeń w celu ochrony przed klęskami żywiołowymi. Omówcie także różnice dotyczące rodzajów klęsk w zależności od panującego w danym zakątku świata klimatu (nie pomińcie szwedzkiej przyrody w nawiązaniu do filmów). Jaką przyrodę lubicie najbardziej, a jaką Wasze dziecko (to może być ciekawa rozmowa o różnorodności świata, o pragnieniach związanych z podróżami). Zachęćcie dziecko do namalowania ulubionego krajobrazu, a na spacerze sfotografujcie najciekawsze dla dziecka tajemnice natury. Może zrobicie z tego film?
2. Porozmawiajcie z dzieckiem o wielkiej, nieprzewidywalnej sile natury (przypomnijcie sobie wspólne wakacje: czy musieliście wówczas pokonywać jakieś przeszkody, stworzone przez naturę?). Oglądając bajki lub filmy, zwróćcie uwagę dziecka na zmagania bohaterów z przyrodą. Pobawcie się w teatr lub stwórzcie plan filmowy, rozgrywając różne kataklizmy, nawet całkiem nieprawdopodobne (dla fanów dinozaurów może to być zagłada tych ogromnych zwierząt).
Kinga Jurgilewicz-Malek
(Dodano: 2010-03-07)