Rysunek jest jedną z najwcześniej uprawianych działalności plastycznych dzieci. Pierwszą formą rysunku wykonywanego przez dziecko jest bazgrota.

Techniki płaskie

RYSOWANIE

Charakteryzuje się rozmachem, ekspresją i swobodą. W tworzenie bazgrot wykorzystywane jest całe ramię lub przedramię, niezaangażowane są natomiast nadgarstki. Ruchy w trakcie wykonywania tej czynności są szerokie, globalne i pozostawiają po sobie ślady poziomych kresek lub wijących się zygzaków.

Następnym etapem po bazgrotach jest rysowanie konturów zamkniętych, które najczęściej są nazywane kółkami. W miarę rozwoju spostrzeżeń, dzieci zaczynają wyodrębniać z rzeczywistości coraz więcej szczegółów, co znajduje odzwierciedlenie w ich pracach plastycznych. Przedmioty i zdarzenia przez nie przedstawione stają się coraz bardziej czytelne, nabierają cech charakterystycznych.

W wieku 4-5 lat pojawia się zamiar, chęć. Dzieci chcą uzyskać konkretne efekty własnego działania, pojawia się potrzeba rozwiązania kompozycji kartki. (M. Dmochowska, Zanim dziecko zacznie pisać, WSiP 1979)

Jest wiele rodzajów technik rysunkowych i każda z nich wymaga różnego rodzaju pracy rąk – siły nacisku, płynności ruchów itd.

Rysowanie patykiem

Dla dzieci młodszych, nieobeznanych z rysowaniem, najłatwiejszą techniką jest rysowanie patykiem, np. na ziemi, śniegu lub piasku. Ruchy wykonywane przy tej czynności są bardziej zamaszyste i luźne niż podczas rysowania na kartonie. Dzieci, które mają problemy z rozluźnieniem napięcia mięśniowego, z samoakceptacją, są zalęknione i nie wierzą we własne możliwości, będą miały większą radość z tej formy rysunku, ponieważ mogą ją traktować jako zabawę. Patyk nie jest postrzegany przez dziecko jak narzędzie pracy, może pełnić wiele funkcji zabawowych. Ślad zostawiony przez patyk łatwo zetrzeć, rozmazać; patyka używa się na wolnym powietrzu, dlatego sprzyja to wewnętrznemu rozluźnieniu i stwarza okazje dla uzyskania efektu w postaci kresek, kółek, domków itp. (M. Dmochowska, Zanim dziecko zacznie pisać, WSiP 1979)

Można również rysować patykiem w powietrzu. Łączy się w ten sposób spostrzeżenia wzrokowe z kinestetycznymi. Dzieci uczą się w tej sytuacji odwzorowywania ruchem kształtów geometrycznych. Z dziećmi bardziej nieśmiałymi i mającymi większe trudności w rysowaniu można poprzedzić takimi zajęciami rysowanie na ziemi.

Patyk stwarza wiele możliwości graficznych ze względu na różnorodność swojej budowy – może być cienki lub gruby, można stawiać nim szerokie lub wąskie kreski, robić rowki, dziury itd. (M. Dmochowska,Zanim dziecko zacznie pisać, WSiP 1979)

Inną metodą rysowania patykiem jest rysowanie na papierze. Z jednej strony ścięty patyk (najlepiej lipowy) macza się w tuszu lub atramencie i stawia się nim na kartonie różne linie, wzory, tworzy się kompozycje. Zaraz po umoczeniu patyka w tuszu rysowana linia jest czarna, lecz po chwili staje się szara, aż do bardzo jasnej szarości. Dzięki temu można uzyskać różne walory. (J. Lewicka 100 technik plastycznych, NK 1969)

Rysowanie ołówkiem

Rysowanie ołówkiem jest jedną z trudniejszych technik, jeśli chodzi o uzyskanie efektu plastycznego. Dlatego też z dziećmi w wieku przedszkolnym można raczej wykonywać zabawy plastyczne niż prace artystyczne. Zabawy takie mogą polegać na łączeniu jedną linią rozrzuconych po kartce punktów, „przechodzeniu” przez gotowe labirynty, łączeniu punktów tak, by powstały figury itp. (M. Dmochowska,Zanim dziecko zacznie pisać, WSiP 1979). W zajęciach takich bardzo ważne jest, by dziecko prawidłowo trzymało ołówek oraz aby stawiało linie, starając się nie odrywać ołówka od płaszczyzny kartki.

Rysowanie kredą

Kolejnym wariantem rysowania jest rysunek kredą. Można posługiwać się nią na chodniku lub na tablicy. Rysowanie na tablicy daje możliwość poznania innej pozycji (pionowej) przy rysunku. Dziecko uczy się w ten sposób nowego spojrzenia, nowej perspektywy, z której wizualnie kontroluje swoją pracę. Dzięki temu łatwiej mu będzie w przyszłości przenosić (przepisywać) tekst z płaszczyzny pionowej na poziomą, czyli z tablicy do zeszytu. (M. Dmochowska, Zanim dziecko zacznie pisać, WSiP 1979)

Kredą można rysować również na ciemnym papierze o szorstkiej powierzchni. Rysunki takie można utrwalać rozpylanym przegotowanym mlekiem lub zwykłym lakierem do włosów. Podczas utrwalania trzeba uważać, by utrwalacz nie ciekł po papierze, dlatego lepiej, żeby robili to dorośli. (J. Lewicka 100 technik plastycznych, NK 1969)

Rysowanie kredą jest szczególnie polecane w pracy z małymi dziećmi. Białą i kolorową kredą można rysować na kartonach o dużych formatach, na ścieżce asfaltowej i na płytach kamiennych na podwórku.

Rysowanie węglem

Metoda rysowania węglem przypomina rysowanie kredą, jednak jest to technika bardziej graficzna.

Do rysowania węglem najlepiej nadają się papiery o szorstkich powierzchniach. Posługując się tą techniką, można uzyskać kreski o różnych barwach: od jasnoszarej aż do czarnej – zależy to od siły, z jaką przyciskamy węgiel. Nieudane lub niepotrzebne linie można usuwać kawałkiem miękkiego, suchego materiału bądź specjalną gumką chlebową (można ją zastąpić kawałkiem ugniecionego chleba). Przy rysowaniu węglem można stosować technikę rozmazywania, co daje ciekawe efekty przestrzenne.

Podczas stosowania tej techniki również należ pamiętać o utrwaleniu rysunku. Do tego celu stosuje się takie same sposoby jak przy utrwalaniu rysunku wykonanego kredą. (J. Lewicka 100 technik plastycznych, NK 1969)

Rysowanie kredką

Rysowanie kredką jest podobną techniką do rysowania ołówkiem. Dla dzieci młodszych jest to jednak atrakcyjniejsza forma, ponieważ można w niej stosować różne kolory. Przy posługiwaniu się tą metodą w ogóle nie powinno się korzystać z gumki do ścierania.

Dzieci starsze mogą rysować kredkami czarnymi lub brązowymi, które nadają pracy bardziej artystyczną wartość.

Rysowanie świecą

Metoda ta nazywana jest często „na ślepo”, ponieważ rysując świecą na białym kartonie, efekty można zobaczyć dopiero po zamalowaniu papieru ciemną farbą. Dlatego też tę metodę stosuje się w pracy z dziećmi ze starszych grupa przedszkolnych ze względu na to, że dzieci nie muszą już kontrolować rysowania wzrokiem. (M. Dmochowska, Zanim dziecko zacznie pisać, WSiP 1979)

Rysując świecą, można stawiać cienkie linie lub wprowadzić płaszczyzny posuwając po papierze świecą położoną poziomo. Daje to bardzo ciekawe plastycznie efekty.

Technikę tę można stosować w różnych wariantach, np. poszczególne elementy kompozycji zamalowywać różnymi kolorami farb. Pamiętać jednak należy, że farba nie może być za gęsta, ponieważ można wtedy zakryć nią biały rysunek. Bardzo dobrze nadają się do tego farby wodne, np. akwarele, lub tusz. (J. Lewicka 100 technik plastycznych, NK 1969)

Rysowanie świecą ma cechy wspólne z rysowaniem patykiem w powietrzu, ponieważ również w tej technice dzieci przedstawiają ruchem zapamiętane kształty, nie mogąc ich utrwalić ani skorygować.

Rysowanie tuszem

Bardzo przydatną techniką graficzną w nauce pisania jest rysowanie tuszem. Tuszem można rysować przy użyciu piórka jak również patyka (patrz część Rysowanie patykiem),

Ponieważ rysowanie piórkiem wymaga wielu drobnych i precyzyjnych ruchów, lepiej jest udostępniać dzieciom małe arkusze papieru, gdyż łatwiej je będzie zapełnić. Dzięki małej powierzchni tła dzieci mogą ograniczyć zbyt szerokie ruchy oraz starać się zapanować nad własną ręką, co stwarza warunki do samokontroli i samodyscypliny. (M. Dmochowska, Zanim dziecko zacznie pisać, WSiP 1979)

Technika rysowania tuszem stosowana jest szczególnie w motywach dekoracyjnych, ale można nią również przedstawiać całe sceny i wydarzenia.

Piórkiem rysuje się cienkimi liniami, a by uzyskać płaszczyznę mocniejszą w walorze, należy stawiać kreski gęściej, lecz tak, aby były widoczne i nie zlewały się w plamy. (J. Lewicka 100 technik plastycznych, NK 1969)

Rysowanie jest bardzo ważną działalnością dla rozwoju psychomotorycznego dziecka. Dzięki rysowaniu kształtowane są spostrzeżenia, wyobrażenia, doskonali się procesy analizy i syntezy oraz rozwijają się różnorodne ruchy, począwszy od dużych, zamaszystych, aż do drobnych, starannych i precyzyjnych pociągnięć kreski. Rysowanie rozwija również orientację w przestrzeni, ponieważ dziecko zmuszone jest przedstawić swoje dzieło na pewnej ograniczonej płaszczyźnie. Uczy się w ten sposób rozplanowywania powierzchni kartki.

CDN

Justyna Wątroba
(fot. rysunków Anna Below)

(Dodano: 2008-12-02)