Nie wszyscy o tym wiedzą, ale właśnie w tym roku obchodzimy siedemdziesiątą rocznicę powstania pierwszej książki o Muminkach i ich przyjaciołach. Z okazji tego wyjątkowego jubileuszu postanowiliśmy przybliżyć trochę historię powstania serii o Muminkach, sylwetkę autorki i samych „sędziwych” już bohaterów.

Zimą 1939 roku, kiedy na świecie szalała II wojna światowa, Tove Jansson, jak większość ludzi nie mogła pogodzić się z okrucieństwem działań wojennych. Postanowiła więc napisać książkę oderwaną od brutalnej rzeczywistości. Tak właśnie zrodziła się wstępna wersja pierwszej książki o Muminkach, pt. „Małe trolle i duża powódź”. Ostatecznie została ona ukończona i wydana w roku 1945.

Jak napisała autorka: To opowiadanie, w połowie gotowe, poszło w zapomnienie. Jednak w roku 1945 mój przyjaciel powiedział mi, że mogłaby z niego powstać książka dla dzieci, żebym je dokończyła, zrobiła ilustracje i może to wezmą. Chciałam, żeby tytuł miał coś wspólnego z Muminkiem i szukaniem jego Tatusia (na wzór poszukiwań Kapitana Granta) – ale wydawnictwo życzyło sobie „Małe trolle”, bo czytelnicy będą lepiej rozumieli. (Tove Jansson, Małe trolle i duża powódź, Nasza Księgarnia, Warszawa 2006, s. 5).

Tak właśnie rozpoczęła się kariera trolli – Muminków, których przygody uznawane są w Finlandii za najpopularniejsze utwory literackie dla dzieci. Kolejno powstawały „Kometa nad Doliną Muminków” (1946 r.), „W Dolinie Muminków” (1948), „Pamiętniki Tatusia Muminka” (1950 r.), „Lato Muminków” (1954 r.), „Zima Muminków” (1957 r.), „Opowiadania z Doliny Muminków” (1962 r.), „Tatuś Muminka i morze” (1965 r.) i „Dolina Muminków w listopadzie” (1970 r.).

Sama autorka nie miała wcześniej skłonności do pisania opowiadań dla dzieci; pisywała do pisma satyrycznego „Gram”, rysowała, malowała obrazy, freski i malowidła ścienne. Jednak to właśnie historia o Muminkach przyniosła jej niesamowitą popularność i miejsce w pamięci wielu małych i dużych entuzjastów, Jej książki zostały przetłumaczone na 34 języki i wydawane są regularnie na całym świecie.

W 1966 roku autorce przyznana została Nagroda im. Hansa Christiana Andersena (zwana Małym Noblem), a w 1994 powędrowała do niej Nagroda Szwedzkiej Akademii. A z polskich akcentów – Ambasada PRL w Helsinkach nadała jej Order Uśmiechu w 1976 roku.

Kim właściwie są Muminki, które tak lubimy? To stworzenia nie przypominające tych znanych nam z innych bajek. Podobno są trollami, ale (…) Muminki są szlachetniejszym gatunkiem niż trolle morskie (…) (tamże, s. 35). Wyglądają trochę jak hipopotamy, ale z nimi też nie mają specjalnie wiele wspólnego. Przyjmijmy więc, że są po prostu wyjątkowymi i niepowtarzalnymi Muminkami.

W opowiadaniu „Małe trolle i duża powódź” poznajemy Mamę i Muminka, którzy poszukują odpowiedniego schronienia na zimę, gdyż nie znoszą mrozu i zimna. Poza tym obydwoje marzą o odnalezieniu Tatusia Muminka, który został zwiedziony i wyruszył w poszukiwaniu przygód z Hatifnatami (istotami, które ciągle dokądś zmierzają, nie mówią i nie słyszą). Mama i Muminek po drodze spotykają małego zwierzaczka, tego samego, którego znamy jako Ryjka. Jest on tchórzliwy, dziecinny, leniwy i dosyć niezdecydowany. Najpierw cieszy się ze spotkania Muminków i możliwości wędrowania z nimi, a gdy tylko pojawia się zagrożenie, szybko zmienia zdanie i mówi bez ogródek, że żałuje swej decyzji. Podczas podróży przytrafia się bohaterom mnóstwo niesamowitych przygód, nieraz całkiem niebezpiecznych, podczas, których poznają między innymi Tulippę, która budzi się ze świecącego tulipana i postanawia przyłączyć do Muminka, jego mamy i małego Ryjka. Razem przemierzają lasy i morza, w stronę nieznanej przygody.

Nie napiszemy już nic więcej, żeby nie zdradzać szczegółów tym, którzy jeszcze nie mieli okazji zapoznać się ze światem Muminków przedstawionym w pierwszej części. Nie mniej jednak książka ta, tak jak cała seria przygód niezwykłych stworzeń i ich przyjaciół, jest niewątpliwie godna polecenia. Biorąc pod uwagę słuszny wiek historii, nie można pozbyć się przekonania o ich wyjątkowości i uniwersalności. Nie tylko dzieci mogą znaleźć tu coś dla siebie, choć jest to klasyka literatury właśnie dziecięcej.

Popularność, którą cieszą się przygody Muminków zaprowadziła je też na ekrany kin i telewizorów na całym niemal świecie (od Polski po Japonię). Obecnie wielu młodych entuzjastów tworzy fora internetowe, komiksy i strony poświęcone autorce i jej twórczości.

W Finlandii, w mieście Tempere, działa Muzeum Doliny Muminków, w którym w rocznicę śmierci autorki wystawiono 380 jej prac, w tym ilustracje do „Muminków”. Również w Finlandii, w Naantali, istnieje Muminkowy Park Rozrywki, zwany „Światem Muminków”. Mieści się on na wyspie, na którą prowadzi drewniany most.

Z okazji ich wyjątkowego święta, redakcja portalu Qlturka.pl życzy leciwym jubilatom, by żyli wiecznie na półkach księgarskich i w sercach czytelników na całym świecie.

Kamila Solecka

(Dodano: 2009-02-01)