Niewidzące dziecko inaczej poznaje rzeczywistość, lecz tak samo ważne jest dla niewidomych maluchów to, by „czytać książki”. Wcześniej to sami rodzice domowymi sposobami wykonywali książeczki, teraz powoli oferta książek dotykowych dla dzieci się powiększa.
Osoby widzące inaczej doświadczają rzeczywistości, czasem ciężko im jest przekazać swoją wiedzę dzieciom, które nie widzą. Odpowiedzią na potrzeby maluchów są książki czytane dotykiem.
Z inicjatywą dotyczącą stworzenia takich książek dla najmłodszych wyszedł Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci Niewidomych w Owińsku. Rozpisany konkurs dotyczył prac, książek, które mają być dostosowane do potrzeb najmłodszych. Zdaniem organizatorów przedsięwzięcia ważne jest, by książeczki były atrakcyjne dotykowo, ale również spełniały cele edukacyjne. Dlatego każda strona ma nie tylko dotykowy obrazek, lecz i podpis w brajlu.
Książki dotykowe nie muszą być ładne wizualnie, najważniejsze jest to, by strony nie były „przeładowane”, gdyż niewidzący maluch pogubi się w nadmiarze przedstawionych informacji. Inaczej widzi się rękami niż oczami, kolor ilustracji nie jest tak ważny jak faktura. Niewidzącemu dziecku nie przeszkadza, gdy bajkowy pies ma krwisto czerwone futerko, dużo ważniejsze jest, by to futerko przypominało sierść.
Warto pamiętać, że około 85% informacji zdobywanych niewerbalnie jest przyswajanych przez obserwację otoczenia. Brak wzroku oznacza utratę bardzo wielu doznań, dlatego tak ważne jest rekompensowanie utraty jednego zmysłu innymi.
Nie każdy rodzic ma inwencję, czas i siłę, by przygotowywać książki dla swoich pociech, dlatego w Lublinie powstała I Ogólnopolska Wypożyczalnia Książek Dotykowych*. Inicjatywa wypożyczalni pojawiła się dwa lata temu w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym dla Dzieci i Młodzieży Słabo Widzącej w Lublinie; obecnie w zbiorach wypożyczalni znajduje się kilkaset pozycji dla małych dzieci. Co ważne, przesyłka książek dotykowych dla maluchów jest bezpłatna, książki można pożyczyć na okres do miesiąca, ważne jest zaś, by pamiętać o podaniu numeru legitymacji PZN, umożliwia to darmową wysyłkę zamówionej książeczki. (www.ksiazkidotykowe.pl)
Dzięki Wypożyczalni maluchy z całej Polski mogą poznawać świat i wiele się nauczyć, a rodzice nie są zmuszeni do ponoszenia kosztów, czy też samodzielnego „chałupniczego” wykonywania książeczek.
Dota Szymborska**
fot. z archiwum Wypożyczalni Książek Dotykowych
Przydatna literatura dot. nauki czytania dla najmłodszych dzieci:
• E. Gruszczyk-Kolczyńska, K. Zielińska, K. Dobosz: Kształtowanie w umysłach dzieci świadomości schematu własnego ciała i umiejętności orientowania się w przestrzeni. W: Wychowanie w przedszkolu 1992, nr 2, 4.
• R. K. Harley, T. Wood, J.B. Merlbler: Program rehabilitacji w zakresie orientacji i poruszania się niewidomych dzieci z dodatkowo ograniczoną sprawnością. PZN, Warszawa1993.
• F. Hill, P. Ponder: Orientacja i techniki poruszania się. Przewodnik dla praktyków. W: Zeszyty Tyflologiczne. PZN, Warszawa 1983, nr 2.
• J., J. Kwapisz: Orientacja przestrzenna i poruszanie się niewidomych oraz słabowidzących. WSiP, Warszawa 1990.
• Nowoczesne techniki kształcenia dzieci niewidomych i słabo widzących, Europejska Konferencja Owińska 25-26.04.2003 r., Wydawnictwo eMPi2, Poznań 2003.
• A. J. Smith, L. M. O’Donnel: Poza zasięgiem ręki. Rozwijanie widzenia do dali. W: Zeszyty tyflologiczne. PZN, Warszawa1994, nr 13.
• W. Szuman: O dostępności rysunku dla dzieci niewidomych. PZWS, Warszawa1967.
*O Wypożyczalni, specjalnie dla Qlturki, pisze Bożena Kazanowska (Wypożyczalnia Książek Dotykowych):
Pierwsza w Polsce Wypożyczalnia Książek Dotykowych działa od 1 września 2008 roku przy Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym dla Dzieci i Młodzieży Słabo Widzącej im. prof. Zofii Sękowskiej w Lublinie. W wypożyczalni jest obecnie ok. 200 (tytułów) książek dotykowych dla małych niewidomych dzieci.
Mamy nadzieję, że nasza wypożyczalnia pozwala, przynajmniej częściowo, na zaspokojenie potrzeby osobistego kontaktu z książką u małych niewidomych dzieci oraz na odkrywanie przed nimi przyjemność obcowania z literaturą.
Dzięki naszej działalności staramy się przybliżyć świat bajek i wierszy niewidomym dzieciom, które nie potrafią jeszcze czytać Braillem. Książki są specjalnie zaprojektowane i wykonane z materiałów o różnej fakturze, by pomóc niewidomym dzieciom rozwijać umiejętności dotykowe. Mają także na celu zachęcenie najmłodszych dzieci do zapoznania się ze sposobem czytania przez dotyk. Dzieci mogą słuchać opowieści, a jednocześnie dotykać książki. To rozwija ich wyobraźnię, słownictwo, doskonali zmysł dotyku i koordynację ruchową, a także zaznajamia maluchy z alfabetem Braille’a. Książeczki z tekstem czarnodrukowym i brajlowskim zachęcają do wspólnego czytania z rodzeństwem i rówieśnikami.
Wśród książek, którymi obecnie dysponuje wypożyczalnia znajdują się zarówno propozycje autorskie nauczycieli Ośrodka, wśród których na szczególną uwagę zasługują pozycje sprzyjające nauce lokalizacji punktów w systemie Braille’a, jak i powstałe na podstawie tekstów napisanych przez twórców literatury dziecięcej.
Organizujemy spotkania autorskie, warsztaty literacko-plastyczne dla najmłodszych pod hasłem „Wyobraźnia rąk, czyli jak czytać ŚWIAT wszystkimi zmysłami”, „Tajemnicze kropki”.
Wypożyczalnia ma charakter ogólnopolski, książki wypożyczane są bezpłatnie zainteresowanym rodzicom dzieci niewidomych i słabo widzących. Zapraszamy na naszą stronę www.ksiazkidotykowe.pl!
(Dodano: 2010-08-01)