„Gwiaździsta noc Vincenta i inne opowieści. Historia sztuki dla dzieci” – recenzja książki

O sztuce dla specjalistów pisać jest łatwo. Pisać o sztuce dla laików jest znacznie trudniej. A jak pisać o sztuce dla dzieci? Czy to jest w ogóle możliwe? Co interesującego może być w starych rzeźbach albo obrazach? Zadanie nie jest łatwe, ale jak się okazuje, nie jest niemożliwe do wykonania.

Podjął się tego Michael Bird, autor książki „Gwiaździsta noc Vincenta i inne opowieści”. Na okładce widzimy dobrze znaną wszystkim charakterystyczną kreskę Vincenta van Gogha. Widzimy również samego malarza. Obraz na okładce i tytuł książki od razu przypominają nam „Gwiaździstą noc”, jeden z najsłynniejszych obrazów van Gogha. Nie jest to jednak książka wyłącznie o Vincencie. On jest tylko jednym z bohaterów opowieści. Ale bohaterów jest znacznie więcej. Książkę rozpoczynają rozdziały poświęcone prehistorii i sztuce starożytnej. Tam znaleźć można opowieści o ludziach, którzy tworzyli obrazy na ścianach jaskiń, o faraonach i tworzących na ich dworze artystach. Od nich rozpoczyna się wielka podróż przez świat sztuki. W trakcie tej niezwykłej podróży czytelnicy spotkają między innymi Andrieja Rublowa, Leonarda da Vinci, Rembrandta, Clauda Moneta, Marca Chagalla i wielu, wielu innych artystów, których dzieła można podziwiać w najbardziej znanych muzeach. Ale książka Michaela Birda to nie jest leksykon historii sztuki dla dzieci, nie jest to również podręcznik, to coś na kształt przewodnika. Bo historia sztuki to żywa materia, odkrywana za każdym razem na nowo, kiedy ktoś ogląda jakiś obraz. I tak czytając tę książkę zaglądamy do pracowni artystów, przyglądamy się procesowi twórczemu. Widzimy, jak trudno czasem artystom znaleźć natchnienie, przekonać do swojej wizji odbiorców. Autor podkreśla również ogromną rolę rzeczywistości politycznej, w której danemu artyście przyszło żyć. Odwiedzamy różne epoki i różne kontynenty. Poznajemy ludzi i miejsca. Poznajemy sztukę. Jednak próżno szukać w tej książce fachowych terminów, które mogłyby zniechęcić mniej wprawnych czytelników. Tę książkę, podobnie jak sztukę, odbiera się zmysłami! I to jest jej ogromna zaleta.

Mogłabym zarzucić tej książce, że reprodukcje obrazów pojawiają się tylko na początku rozdziału, a potem zastępują je inspirowane nimi ilustracje. Ale nie będę jej tego zarzucać. Bo czy możemy mieć pewność, że pobyt Vincenta van Gogha w szpitalu psychiatrycznym wyglądał właśnie tak, jak Michael Bird to opisał? To samo pytanie można zadać, czytając opis rozmowy między małżeństwem, którego portret malował Jan van Eyck? Nie wiemy i nigdy się nie dowiemy. Tak te wydarzenia wyobraził sobie i opisał autor. Zrobił to doskonale, bo czytelnicy śledzą je z zapartym tchem. I jestem przekonana, że większość z nich, czytając kolejne rozdziały, będzie miała wrażenie, że naprawdę zagląda do pracowni artysty, śledzi jego pracę, słyszy wypowiadane słowa i odczytuje rodzące się w głowie myśli. Z tym doskonale komponują się subtelne i piękne ilustracje autorstwa Kate Evans. Dlatego, jeśli ktoś chce pokazać dzieciom świat sztuki, to ta książka będzie najlepszym przewodnikiem.

Magda Kwiatkowska-Gadzińska
Ocena 5