Podbijają serca czytelników bez względu na wiek i pochodzenie; powstają na ich podstawie adaptacje filmowe, a twórcy reklam uznają je za mocny środek perswazji. O czym mowa? O komiksach!

Zapewne każdy z nas miał kiedyś w ręku jakiś komiks. Jedni je kochają i potrafią zaczytywać się w nich bez końca, drudzy odrzucają, przyklejając im łatkę infantylnych obrazkowych historyjek dla dzieci. Tak skrajne opinie na temat komiksu nie przeszkodziły mu, w zostaniu znaczącym elementem kultury popularnej. Skąd ich powszechność? Dla kogo są przeznaczone? Jaką wartość reprezentują?

Historia komiksu sięga czasów średniowiecza, kiedy to tworzono historie obrazkowe wysławiające bohaterskie czyny rycerzy. Wraz z pojawieniem się prasy w XIX wieku, komiks mógł trafić do większej liczby odbiorców, co wiązało się również z rozwojem jego formy. Publikowane w prasie codziennej fragmenty obrazkowych historii zazwyczaj miały charakter humorystyczny, skąd wywodzi się ich nazwa, pochodząca od angielskiego ‘comic’. Taki charakter miała właśnie jedna z pierwszych polskich historii obrazkowych stworzona w latach 30-tych – Koziołek Matołek czy Tytus Romek i A’Tomek – najdłużej wydawana polska seria komiksowa. Komiksy wciąż ewoluują, rozwijając się pod kątem literackim, jak i artystycznym.

Najbardziej rozpoznawalną technikę rysowania komiksów stworzyli Japończycy, a ich charakterystyczne postacie z nienaturalnie dużymi oczami stały się wręcz jednym z symboli współczesnej Japonii. Nie ma się co dziwić – w kraju kwitnącej wiśni czytanie komiksów jest dużo bardziej powszechne niż gdziekolwiek indziej na świecie. Świadczy o tym chociażby fakt, iż ponad połowa wszelkich publikacji wychodzących w tym kraju to właśnie mangi, a w przeciągu pierwszej połowy 2010 roku sprzedano ponad 15 milionów egzemplarzy… jednego komiksu! (Oricon Manga Sales Rankings: First Half 2010)

Japończycy stworzyli olbrzymią liczbę kategorii tematycznych komiksów, adresowanych tym samym do różnych grup odbiorców. Na półkach japońskich księgarń znajdziemy między innymi mangi sensacyjne, fantastyczne, romantyczne, biznesowe, kulinarne, dla dzieci, dla nastolatków (osobne dla chłopców i dziewcząt), oraz te (tylko!) dla dorosłych. W Polsce dużą popularnością cieszą się komiksy dla młodzieży, takie jak Kenshin, Eden czy Ranma ½.

Choć Mangi zyskują coraz większe zainteresowanie na świecie, trudno im przebić popularność niektórych komiksów europejskich czy Amerykańskich. Do najbardziej rozpoznawalnych serii należą chociażbyBatman, Spiderman, Asteriks czy Garfield – na podstawie wszystkich czterech stworzono kilka dużych produkcji filmowych, z których każda stała się kinowym hitem, a sam Asteriks doczekał się własnego parku rozrywki na obrzeżach Paryża. Podobnie jest z bohaterami bajek Disney’a – słynna seria komiksowa Gigant opisująca przygody mieszkańców Kaczogrodu, oraz sama gazetka Kaczor Donaldod lat cieszą się popularnością wśród polskich czytelników.

Komiksom często przypisywana jest jedynie funkcja rozrywkowa, niemniej jednak często służą propagowaniu różnych postaw, tudzież celom edukacyjnym. Ciekawym przykładem tego typu działalności są Morowe Panny – antologia prac komiksowych z serii Powstanie ’44 w komiksie, zebrana i opublikowana przez Muzeum Powstania Warszawskiego we współpracy z Wydawnictwem Egmont. Rysunkowe historyjki zagościły też w stołecznych autobusach i tramwajach, nakłaniając podróżnych do ustępowania miejsc osobom starszym.

Ciekawą formą edukacji poprzez komiks miał być Chopin New Romantic, jednak jego dystrybucja została wstrzymana przez MSZ, między innymi z powodu przedstawienia kompozytora jako wulgarnego narkomana. Interwencja Ministerstwa była tym bardziej niezbędna, że publikację adresowano również do niemieckiej młodzieży.

Komiks może mieć jednak olbrzymią wartość edukacyjną nie tylko w odbiorze, ale i w procesie tworzenia go. Taka forma działalności edukacyjnej jest o tyle skuteczna, że kojarzona z rozrywką i słynnymi bohaterami, może wspaniale wspierać nie tylko podczas nauki czytania i pisania, ale i przekazywać wiedzę przyrodniczą, matematyczną czy historyczną. To połączenie edukacji z elementem kultury popularnej, jaką jest komiks, pomaga kształtować również krytyczny odbiór mediów. Samo tworzenie komiksów przez dzieci rozwija ich kreatywność w kilku dziedzinach – pisania, rysowania czy kompozycji, a dodatkowo mogą one stawić czoła wyzwaniu, jakim jest tworzenie scenopisu.

Wbrew pozorom praca nad komiksem wymaga przejścia wielu etapów na drodze od pomysłu do gotowej historyjki obrazkowej. Gdy zostanie wymyślony jego temat, należy stworzyć charakterystyczne postacie, które łatwo będzie odróżnić od innych. Napisanie scenopisu jest kolejnym bardzo ważnym elementem – to on decyduje o tym, jaki tekst pojawi się w danym „dymku”, na danym obrazku. Następnie gotowe ilustracje muszą zostać opatrzone narracją. Tworzenie komiksu jest dodatkowo ciekawą formą nauki pracy w grupie, gdzie dzieci mogą samodzielnie dzielić się obowiązkami i wspólnie decydować o treści, jaką chcą przekazać w swoim dziele.

Złożoność i bogactwo gatunku, jakim jest komiks sprawia, że stanowi on niezwykle elastyczny środek komunikacji, możliwy do wykorzystania w wielu dziedzinach, adresowany do różnych grup odbiorców.Przystępna forma, choć kojarzona głównie z rozrywką, może stanowić ciekawy nośnik wiedzy. Obecnie spotykamy się nie tylko z coraz szybszą ewolucją komiksu i jego form, ale i z coraz to bardziej nowatorskimi pomysłami jego wykorzystania. Jak będzie się dalej rozwijać komiks? Trudno powiedzieć, jednak na pewno nas jeszcze nie raz zaskoczy!

Alicja Nowaczyk

(Dodano: 2011-04-15)